Uzun zamandır
yurtdışına mal satmak için uğraşıyordunuz. Çalışmalarınız sonuç verdi ve yurt
dışından fiyat teklifi isteyen bir ileti aldınız.
Peki, şimdi ne yapacaksınız?
Fiyatınızı neye göre belirleyeceksiniz?
Yoksa yurt içine yaptığınız satışlardaki
fiyatları mı vermeyi düşünüyorsunuz?
Fiyatınızı belirlemeden önce şu sorulara
cevap aramanız lehinize olacaktır:
Mallar alıcıya veya onun temsilcisine
nerede teslim edilecektir?
Mallar hangi yolla nakledilecek ve nakliye
giderleri kime ait olacaktır?
Malların yükleme ve boşaltma giderleri kim
tarafından karşılanacaktır?
Nakliye için sigorta yapılacak mı?
Yapılacaksa bu kim tarafından yapılacaktır?
Gümrük vergileri kim tarafından ödenecektir?
Fiyat teklifi
isteyen yurt dışı firması ile görüştünüz ve yukarıdaki giderlerin kim
tarafından karşılanacağına karar verdiniz. Bu aşamadan sonra yapmanız gereken,
üzerinde anlaşılan hususlar doğrultusunda belirlediğiniz fiyatı, fiyat teklifi
isteyen firmaya sunmak olacaktır. Bazı ihracatçı firmalar fiyat tekliflerinin
alıcılara ulaştırılmasında özel formlar kullanırken, bazı firmalar ise proforma
fatura (teklif belirtmek amacıyla kullanılan ve ticari hükmü olmayan bir tür
fatura) kullanmaktadır. Fiyat teklifi ister özel formlarla isterse proforma
fatura ile yapılsın, mümkün olduğunca açık bir dille hazırlanmalı ve alıcı
tarafından talep edilen hususlar ile ilgili tüm ayrıntıları içermelidir.
İyi bir fiyat teklifinde şu hususlara yer verilmelidir:
Alıcının
ünvanı, açık adresi, Ürün ve ürünün
nitelikleri, Fiyat, teslim şekli ve
bunların detayları, Teslim tarihi, Fiyat teklifinin geçerlilik süresi, Fiyat teklif isteğine teşekkür. Alıcıya
sunduğunuz teklif, uygun bulundu ve alıcı firma, malları sipariş etti. Şimdi
yapmanız gereken, sunduğunuz teklifi bir kez daha gözden geçirerek, malların
teslimi ile ilgili size düşen sorumlulukların neler olduğunu tespit etmek
olacaktır. Dış ticarette taraflara düşen sorumluluklar, merkezi Paris’te
bulunan Uluslararası Ticaret Odası’nca hazırlanan ve Incoterms diye adlandırılan 13 adet teslim şekli ile
belirlenmiştir. İncotermslerin
düzenlenmesindeki amaç, uluslararası ticarette ortaya çıkan anlaşmazlıkları,
uyuşmazlıkları ve hukuki ihtilafları ortadan kaldırmak ve uluslararası standart
teslim şekilleri ortaya koymaktır. İncotermsler
ilk olarak 1936 yılında düzenlenmiş olup, son olarak 2000 yılında gözden
geçirilerek, yeniden kaleme alınmıştır.
İncotermsler, temelde birbirinden farklı 4 ana grupta ele alınmaktadır. Bu
gruplar E grubu, F grubu, C grubu ve D grubu teslim şekilleridir.
Dış ticarette
yapılan sözleşmelerde ve verilen tekliflerde bu incotermsler kullanılır. Yani malın nakliye, yükleme, boşaltma,
gümrükleme ve sigorta masraflarının kim tarafından ödeneceği açık açık
yazılmaz. Bunun yerine bu incotermslerden
uygun olanının kısaltması olan ilk 3 (üç) harfi ve malın teslim yeri yazılır.
Örneğin FOB, Mersin Limanı, TURKEY gibi
Durum böyle
olunca, dış ticaret yapan firma yetkililerinin bu incotermsleri ve her bir incotermsin
taraflara yüklediği sorumlulukları iyi bir şekilde bilmesi gerekir. Aksi
takdirde firma, yapılan ticarette sorumluluklarının neler olduğunu
bilemediğinden, sözleşme şartlarını layıkıyla yerine getiremeyecek ve zarara
uğrayacaktır. İhraç mallarınız İzmir Limanında gemiye yüklenirken malların bir
kısmı zarara uğradı. Şimdi ne olacak? Bu zararı kim karşılayacak? Limandan
gelen bu acı haber üzerine teklif dosyasını açıp incelediniz. Dosyadaki
belgelerin hiçbir yerinde açıkça bu konuda bir şey yazmıyor. Fakat sözleşmenin
bir yerinde büyük harflerle yazılmış üç (3) harften oluşan bir kelime gördünüz:
"FOB". Bu kelimenin yanında da "İzmir Limanı" yazıyor. Bu
kelimeyi her gün kullanıyorsunuz belki ama tam olarak neyi işaret ettiğini açık
olarak bilmiyorsunuz. Yapmanız gereken, ihracata ilişkin sözleşmeyi yapmadan
önce yapmanız gereken ancak yeterli bilgi sahibi olmadığınızdan dolayı
yapmadığınız, incotermslerin
(uluslararası teslim şekilleri) anlamlarını ve taraflara yüklediği sorumlulukları
öğrenmek olacaktır. Böylelikle FOB’un ne anlama geldiğini ve size ne tür
sorumlulukları yüklediğini öğreneceksiniz. Yukarıdaki açıklamalardan ortaya
çıkan tek bir sonuç vardır: Uluslararası teslim şekillerinin dış ticaret ile
uğraşan tüm kişilerce net bir şekilde bilinmesi gerekir. Bu modülün hazırlanış
amacı da bu ihtiyacın giderilmesidir. Şimdi uluslararası teslim şekillerini (incotermsleri) tek tek ele alıp bu
teslim şekillerinin alıcı ve satıcıya yüklediği sorumlulukları ortaya koyalım.
1-EXW (Ex Work: Ticari İşletmede
Teslim)
Bu teslim şeklinde
satıcı malları, sözleşmede belirtilen tarihte alıcıya veya onun emrine teslim
etmek üzere işletmesinde hazır bulundurur. Alıcı malları işletmeden teslim
alarak ihracı için gerekli belgeleri hazırlar gümrük işlemlerini tamamlayarak
malları kendi ülkesine ithal eder. Malların işletmede teslim edilmesinden
itibaren malla ilgili bütün masraf ve risk ile diğer yükümlülükler alıcı
tarafından karşılanır. Örneğin, sözleşmede “EXW, Nisa Tekstil AŞ, Ankara,
TURKEY” şeklinde yer alan ibare; satıcının Ankara’daki fabrikasında malları,
satıcıya teslim etmesiyle sorumluluğunun biteceği anlamına gelir.
Fabrikadan teslim alma dahil tüm
masraf ve riskler alıcıya ait.
Satıcının yükümlülüğünün en az olduğu teslim şekli EXW’ dır.
Satıcının Sorumlulukları EXW (Ticari İşletmede Teslim) teriminde
satıcının sorumlulukları şunlardır:
-Satıcı, malları sözleşme
koşullarına uygun olarak hazırlayarak, belirtilen tarihte veya süre içerisinde
yine anlaşmada belirtilen yerde (fabrika, depo, büro vb.) alıcıya veya emrine
teslim edilmek üzere hazır bulundurur.
-Malların teslim için
hazırlandığını alıcıya bildirir.
-Alıcıya ihracat ile ilgili
belgelerin alınmasında yardımcı olur.
-Alıcının istemesi halinde, tüm
masraf ve riskleri alıcı tarafından karşılanmak üzere taşıma acentesi ile
anlaşma yapar ve düzenlettiği taşıma belgesini varış yerinde malları teslim
alabilmesi için satıcıya gönderir.
Alıcının Sorumlulukları EXW (Ticari İşletmede Teslim) teriminde
alıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
- Malların taşıtılması için
taşıma acentesi ile anlaşarak navlun (deniz ve nehir yolu ile taşınan eşya
için, taşıma hizmeti karşılığında gemi şirketine ödenen ücret) bedelini öder.
-Tüm masraf ve riskler kendisine
ait olmak üzere ihracat ve ithalat işlemleri için gerekli idari ve ticari
belgeleri düzenler.
-Malların ihracat ve ithalat ile
ilgili gümrük işlemlerini yapar ve gümrük vergilerini öder.
2-FCA (Free Carrier:
Belirlenen Yerde Taşıyıcıya Teslim)
Taşıyıcıya teslim terimi,
malların gümrük çıkış işlemlerinin satıcı tarafından tamamlanarak, taraflar
arasında anlaşılan yer ve zamanda alıcının anlaşma yaptığı taşıma acentesine
veya alıcının belirlediği bir şahsa, teslimi ile satıcının yükümlülüğünün sona
ereceği anlamına gelir.
Malın alıcının belirlediği taşıma
acentesine veya şahsa tesliminden sonra tüm sorumluluk alıcıya aittir. Eğer
teslim, satıcının mahallinde gerçekleşecekse satıcı yüklemeden sorumlu olur.
Teslim, satıcının mahalli dışında bir yerde ise satıcı malı yüklemekten
sorumluyken, boşaltmadan sorumlu değildir. Örneğin, satıcı Ankara’da, teslim
yeri İzmir’de ise bu durumda satıcı malları Ankara’dan yükletir ve İzmir’deki
teslim yerine nakliye ücreti kendine ait olmak üzere gönderir. Mallar
İzmir’deki teslim yerine ulaştığında malların nakliye aracından boşaltılması
alıcıya aittir.
Alıcı, malları alması için
kendisi bizzat taşıyıcı olmayan birisini tayin etmişse satıcı, malları bu
kişiye bırakarak teslim yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılır. Bu durum da
malın ihracat gümrüklerini satıcı öder. Bu terim çok vasıtalılar (bir malın bir
yerden bir yere nakledilmesi durumunda birden fazla nakliye aracı değiştirmesi)
dâhil, tüm taşıma işlemleri (demir yolu, kara yolu, deniz yolu, hava yolu,
nehir yolu) için kullanılabilir.
Burada dikkat edilmesi gereken
nokta, malın satıcının adresine ulaştırılmasında, birden fazla taşıma aracı
değiştirmesi söz konusu ise satıcı, malın ihracat gümrüğünü ödeyip bu taşıma
araçlarının ilkine malı teslim ettikten sonra sorumluluktan kurtulur. Bu terim
“FOB” terimine benzese de ondan temel farkı, FOB’da teslim noktası sadece gemi
iken, FCA’da teslim yeri herhangi bir taşıma aracı olabilir. Örneğin,
sözleşmede “FCA, Türk Hava Yolları, Atatürk Hava Limanı” şeklinde yer alan
ibare; satıcının malları Atatürk Hava Limanında, Türk Hava Yolları uçağına
ihraç gümrük vergileri ödenmiş olarak teslim etmesi gerektiği anlamına gelir.
1-Satıcı ihracat gümrük işlemlerini yapar.
2-Malı teslim yerine kadar taşıtır ve masrafları öder
3- Malı anlaşılan yerde alıcıya teslim eder.
FCA (belirlenen yerde teslim)
teslim şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları FCA (belirlenen yerde taşıyıcıya teslim)
teriminde satıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına göre malı
hazırlar.
-Alıcının ülkesinde istenen ve
satıcının ülkesinden temin edilmesi gereken belgeleri düzenler.
-Malın ihracı ile ilgili gümrük
masraflarını öder.
-Alıcının istemesi durumunda, tüm
masrafları alıcıya ait olmak üzere, taşıma acentesi ile anlaşır.
-Malları belirtilen zaman ve
yerde, taşıma acentesine veya alıcının belirlediği şahsa teslim eder.
-Malın, teslim yerine
ulaştırılması için gerekli nakliye ücretini ve yükleme ücretini öder.
Alıcının Sorumlulukları;
FCA (belirlenen yerde taşıyıcıya
teslim) teriminde alıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
-Malın kendi ülkesine ithal
edilmesi için gerekli belgeleri düzenler, gerekli izinleri alır.
-Malın ithali ile ilgili gümrük
vergisi ve diğer masrafları öder.
-Malın satıcı tarafından,
kendisinin belirlediği veya anlaşma uyarınca satıcının anlaştığı taşıma
acentesine tesliminden sonraki nakliye ücretleri ve yükleme boşaltma
ücretlerini öder.
-Belirlenen tarih ve yerde
mallarını teslim alır.
-İsterse mallarını sigortalatır
ve sigorta giderini öder.
3-FAS (Free Alongside
Ship: Gemi Doğrultusunda Teslim)
Bu teslim şeklinde satıcı
malları, sözleşmede belirtilen teslim yeri olan geminin yanına kadar getirmekle
sorumludur. Mallar gemi rıhtımında ise yükleme yerine getirilerek, gemi açıkta
ise mavnalarla geminin yanına kadar götürülerek teslim edilir. Bu teslim şekli
sadece deniz veya nehir taşımacılığında kullanılabilir.
Satıcının malları belirlenen
geminin yanına getirmesinden sonra, malların kaybolması veya hasar görmesi gibi
rizikolar alıcıya aittir. Bu andan itibaren malla ilgili bütün masraflar ve
navlun (taşıma ücreti) alıcı tarafından karşılanır. Bu teslim şeklinde malın
satın alınan ülkeden ihracatı ve satıcının ülkesine ithalatı için gerekli tüm
belgeleri hazırlamak ve izinleri almak alıcıya aittir. Alıcı ayrıca malın
ihracı ve ithali ile ilgili gümrük vergilerini ödemekle de mükelleftir. Fakat
taraflar malın ihracatı için gerekli belgelerin ve izinlerin alınıp gümrük
vergilerinin satıcı tarafından ödenmesi hususunda anlaşırlar ise bu durum
sözleşmede açık bir şekilde belirtilir. Böylelikle malın gümrüklenmesi satıcı
firmaya yüklenmiş olur.
Bu teslim şeklinde alıcı firma,
malın ihracı için gerekli belgeleri hazırlayıp izinleri almak ve gümrük
işlemlerini gerçekleştirmek zorunda olduğundan, malı alacağı ülkede bu
işlemleri doğrudan veya aracı kullanarak yapabilecek güce sahip değil ise bu
teslim şeklini seçmemeli veya bu işlemlerin satıcı tarafından
gerçekleştirilmesi için satıcı ile anlaşmalıdır.
Örneğin, sözleşmede “FAS, İzmir
Limanı, TURKEY” şeklinde yer alan ibare; satıcının malları İzmir Limanında adı
geçen geminin yanına getirmesi ile sorumluluğunun sona ereceği anlamına gelir.
1-Satıcı malı fabrikasından
araçlara yükler.
2-Malları teslim edilecek geminin
yanına masraflar kendine ait olmak üzere getirir
3-Mal gemi yanında alıcıya teslim
edilir.
FAS (gemi doğrultusunda teslim)
teslim şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları;
FAS (gemi doğrultusunda teslim)
teriminde satıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme şartlarına uygun olarak
malları hazırlar.
-Alıcının istemesi durumunda,
bütün masraf ve riskler alıcıya ait olmak üzere, alıcının ülkesinde istenen
gerekli belgeleri temin eder.
-Malları sözleşmede belirlenen
limanda, belirlenen tarihte, alıcının daha önce belirlediği geminin yanına
getirir.
-Malların gemiye yükletilmesi
satıcının sorumluluğunda değildir.
-Malların teslim yerine
götürülmesi için gerekli nakliye ücretini öder.
-Alıcının istemesi durumunda, masrafları
alıcıya ait olmak üzere yüklemeØ
belgesinin düzenlenmesini sağlar ve varış limanında alıcının malları teslim
alabilmesi için alıcıya gönderir.
Alıcının Sorumlulukları;
FAS (gemi doğrultusunda teslim) teriminde alıcının sorumlulukları
şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
-Malın ihracı ve ithali ile
ilgili gerekli belgeleri hazırlar.
-İhracat ve ithalat işlemlerinin
gümrük vergilerini öder.
-Taşıma acentesi ile anlaşma
yapar ve geminin yükleme limanına ne zaman varacağını satıcıya bildirir.
-Satıcı tarafından yükleme için
gemi yanına getirilen malları teslim alır.
4-FOB (Free On Board:
Gemi Bordasında Teslim)
Bu teslim şeklinde satıcı,
ihracat için gerekli tüm belgeleri hazırlayıp, gümrük işlemlerini tamamladıktan
sonra, malları belirtilen tarih ve yerde, alıcı tarafından temin edilen gemiye
yükler. Mallar geminin küpeştesine (güvertesine) geçtikten sonra satıcı malı
teslim etmiş sayılır. Bundan sonra meydana gelebilecek her türlü hasar, kayıp
ve masraflar alıcının sorumluluğundadır.
Ülkemizde en çok kullanılan
teslim şekli olan FOB, sadece deniz veya nehir taşımacılığında kullanılabilir.
Ancak bu ifade malların teslim yerinden, ithalatçının fabrikasına kadar gemi
ile taşınacağı anlamına gelmez. Bu teslim şeklinde mallar ithalatçıya veya onun
temsilcisine bir gemiye yüklenmiş olarak teslim edilir. Bu teslimden sonra
mallar belirli bir yere kadar gemi ile götürüldükten sonra, kara yolu, demir
yolu veya hava yolu gibi diğer taşıma yollarıyla ithalatçının adresine
taşınabilir.
Taraflar, malın gemi küpeştesini
aşarak teslim edilmesi hususunda hem fikir değil iseler bu terim yerine FCA
terimi kullanılmalıdır.
Örneğin, sözleşmede “FOB, İzmit
Limanı, TURKEY” şeklinde yer alan ibare; satıcının ihraç edeceği malları, ihraç
için gerekli belgeleri hazırlayıp, gümrük vergilerini de ödedikten sonra, alıcı
tarafından belirtilen tarihte, İzmit Limanında hazır bulunacak nakliye
gemisinin güvertesine yüklemekle sorumluluktan kurtulacağı anlamına gelir.
1-Satıcı ihracat gümrük işlemleri
tamamlar.
2- Malı teslim edilecek geminin
yanına masraflar kendine ait olmak üzere taşıtır.
3- Mal alıcıya gemi güvertesine
yüklenerek teslim edilir.
FOB (gemi güvertesinde teslim)
teslim şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları FOB (gemi bordasında teslim) teriminde satıcının
sorumlulukları şunlardır;
-Sözleşme şartlarına uygun olarak
malları hazırlar.
-Belirlenen tarih ve yerde, alıcı
tarafından ayarlanan gemiye malları yükler.
-Malların teslim yerine nakliyesi
için gerekli taşıma ücretini öder.
-Alıcının, ülkesinde kullanacağı
belgeleri düzenler ve ihracatla ilgili gümrük işlemlerini tamamlar.
-Malların gemiye yüklendiğini
alıcıya bildirir.
-Düzenlenen taşıma belgesini
alıcıya gönderir.
Alıcının Sorumlulukları FOB (gemi bordasında teslim) teriminde alıcının
sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına göre mal
bedelini öder.
-Malın ithali için gerekli
belgeleri hazırlar ve ithalata ilişkin gümrük işlemlerini tamamlar.
-Taşıma acentesi ile anlaşarak,
taşıma ücretini (navlun) öder.
- Mallar satıcı tarafından gemi
güvertesine yüklendikten sonra, malları teslim alır.
5-CFR (Cost And
Freight: Mal Bedeli ve Navlun)
CFR teslim şeklinde, satıcı
malları yüklenecek limana kadar getirir. Gümrük işlemlerini yapar, geminin
taşıma ücretini öder ve malları gemiye yükler. Mallar gemiye yüklendikten sonra
navlun dışındaki tüm masraf ve riskler alıcıya ait olur. Burada dikkat edilmesi
gereken husus, malların varış limanına kadar ulaştırılması için ödenen nakliye
(navlun) ücretlerini satıcının ödeyeceğidir.
Bu teslim şekli sadece deniz ve
nehir taşımacılığında kullanılabilir. Bu teslim şeklinde sigorta yaptırma gibi
bir zorunluluk yoktur. Eğer taraflar malların gemi küpeştesini aşarak teslim
edilmesi niyetinde değillerse, CPT terimi kullanılmalıdır.
Örneğin, sözleşmede “CFR, Mersin,
TURKEY” şeklinde yer alan ibare; malların satıcı tarafından mersin limanından,
ihracat işlemleri yapılmış, vergileri ve malın varış limanına kadar olan taşıma
ücreti ödenmiş olarak ilgili gemiye yükleneceği anlamına gelir.
1-Satıcı, malların ihracat gümrük
işlemlerini tamamlar.
2-Malı alıcıya teslim edeceği
gemiye kadar taşıtır. Satıcı, malın gemi yanına taşıtılması ve geminin varış
limanına kadar olan taşıma ücretini öder.
3-Mal alıcıya gemi güvertesine
yüklenerek teslim edilir.
4-Varış limanına kadarki nakliye
ücreti (navlun) satıcıya aittir.
CFR (mal bedeli ve navlun) teslim
şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları CFR (mal bedeli ve navlun) teriminde satıcının
sorumlulukları şunlardır:
-Satıcı, sözleşme koşullarına
uygun olarak malı hazırlar.
-Alıcının ülkesinde kullanacağı
ve ihracatçının ülkesinden tedarik edilecek belgeleri hazırlar.
-Malın ihracıyla ilgili gümrük
işlemlerini tamamlar ve gümrük vergilerini öder.
-Taşıma acentesiyle anlaşma
yaparak, malların varış limanına kadar olan navlun ücretini öder.
-Yüklemenin yapıldığını ve
muhtemel varış tarihini alıcıya bildirir.
-Düzenlenen taşıma belgesini ve
gerekli diğer belgeleri alıcıya gönderir.
Alıcının Sorumlulukları CFR (mal bedeli ve navlun) teriminde alıcının
sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
-Malın kendi ülkesine ithali için
gerekli belgeleri ve gümrük işlemlerini tamamlar.
-İthalata ilişkin gümrük
vergilerini öder.
-Varış limanında malların
boşaltım ücretini ve liman ücretini öder.
-Mal varış limanına ulaştığında
gecikmeksizin malları boşaltır.
6-CIF (Cost, Insurence
And Freight: Mal Bedeli, Sigorta ve Taşıma)
Bu teslim şeklinde, satıcı ihraç
edeceği malları, gümrük işlemlerini tamamlamış, asgari teminat sağlayan bir
sigorta yaptırmış olarak yükleme limanına getirir ve gemiye yükler. Bu teslim
şeklinde satıcı ayrıca malın varış limanına kadar olan navlun (taşıma ücreti)
ücretini de öder. Malın satıcı tarafından varış limanına kadar olan taşıma
ücreti ödenerek, gemiye yükletilmesinden sonra ortaya çıkacak tüm masraflar ve
riskler alıcıya aittir.
Bu teslim şeklini diğerlerinden
ayıran özellik, malın satıcı tarafından yolculuk esnasında doğabilecek
hasarlara karşılık sigorta ettirilmesinin zorunlu olmasıdır. Ancak yapılacak
sigorta asgari teminat sağlayan bir sigorta olduğundan, alıcı malları daha
geniş bir teminat ile korumak isterse, ya bu konuda satıcı ile mümkün olduğunca
açık olarak anlaşmalı ya da kendisi ek sigorta yaptırmalıdır. Bu terim sadece
deniz ve nehir taşımacılığı için kullanılabilir.
Ancak bu ifade malların teslim
yerinden, ithalatçının fabrikasına kadar gemi ile taşınacağı anlamına gelmez.
Bu teslim şeklinde mallar ithalatçıya veya onun temsilcisine bir gemiye
yüklenmiş olarak teslim edilir. Bu teslimden sonra mallar belirli bir yere
kadar gemi ile götürüldükten sonra, kara yolu, demir yolu veya hava yolu gibi
diğer taşıma yollarıyla ithalatçının adresine taşınabilir.
Örneğin, sözleşmede “CIF,
İskenderun Limanı, TURKEY” şeklinde yer alan ibare; malların satıcı tarafından,
gümrük işlemleri ve sigorta yaptırılmış olarak, İskenderun limanından gemiye
yüklenileceği ve varış yerine kadar olan nakliye ücretinin de satıcı tarafından
ödeneceği anlamına gelir.
1-Satıcı, malların ihracat gümrük
işlemlerini tamamlar.
2-Malı alıcıya teslim edeceği
gemiye kadar taşıtır.
3-Satıcı, malın gemi yanına
taşıtılması geminin varış limanına kadar olan taşıma ücreti ve sigorta ücretini
öder.
4-Mal alıcıya gemi güvertesine yüklenerek
teslim edilir.
CIF ( mal bedeli, sigorta ve
taşıma) teslim şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları CIF (mal bedeli, sigorta ve taşıma) teriminde
satıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak malı hazırlar.
-Alıcının ülkesinde kullanacağı
ve ihracatçının ülkesinden tedarik edilecek belgeleri hazırlar.
-Malın ihracıyla ilgili gümrük
işlemlerini tamamlar ve gümrük vergilerini öder.
-Göndereceği malın sigortasını
yaptırır ve sigorta ücretini öder.
-Taşıma acentesiyle anlaşma
yaparak, malların varış limanına kadar olan navlun ücretini öder.
-Yüklemenin yapıldığını ve
muhtemel varış tarihini alıcıya bildirir.
-Düzenlenen taşıma belgesini ve
gerekli diğer belgeleri alıcıya gönderir.
Alıcının Sorumlulukları CIF (mal bedeli, sigorta ve taşıma) teriminde
alıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
-Malın kendi ülkesine ithali için
gerekli belgeleri ve gümrük işlemlerini tamamlar.
- İthalata ilişkin gümrük
vergilerini öder.
-Varış limanında malların
boşaltım ücretini ve liman ücretini öder.
-Mal varış limanına ulaştığında
gecikmeksizin malları boşaltır.
7-CPT (Carriage Paid
To….: Taşıma….’e Kadar Ödenmiş Olarak)
“Taşıma ödenmiş olarak….” terimi,
satıcının malları bizzat kendisinin seçtiği ve anlaşma yaptığı taşıyıcıya,
malların, ihracı ile ilgili gümrük işlemleri yapılmış, belirtilen varış yerine
gönderilmesi için gereken taşıma masrafları ödenmiş olarak teslim edeceği ve
malları ilk taşıyıcının gözetimine devrettiği andan itibaren malla ilgili
taşıma ücreti hariç diğer tüm masraf ve risklerin alıcıya geçeceği anlamına
gelir.
Bu terim çok vasıtalı olanlar da
dahil, tüm taşıma şekilleri için kullanılabilir. Eğer malların belirlenen
taşıma mahalline ulaştırılması için art arda taşıyıcılar (örneğin, belirli bir
yere kadar kamyon, daha sona tren, gemi… gibi) kullanılıyorsa malların ilk
taşıcıya teslimiyle masraflar ve risk (varış yerine kadar olan taşıma ücreti
hariç) alıcıya geçmiş olur.
Bu terimi izleyen yer ismi,
teslim işleminin yapılacağı yeri ifade etmez. Ama hangi noktaya kadar navlun ve
taşıma masrafların satıcı tarafından ödendiğini ortaya koyar. Örneğin, “CPT,
Hamburg, Germany” şeklindeki ibare, malların Almanya’nın Hamburg şehrine kadar
olan taşıma giderlerinin satıcı tarafından ödendiği anlamına gelir.
1-Satıcı, malların ihracat gümrük
işlemlerini tamamlar.
2-Malı alıcıya teslim edeceği
yere kadar taşıtır.
3-Satıcı, malın teslim yerine
taşıtılması ve varış yerine kadar olan taşıma ücretini öder.
4-Mal alıcıya anlaşılan yerde
teslim edilir.
CPT (taşıma….’e kadar ödenmiş
olarak) teslim şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları CPT (taşıma ödenmiş olarak...) teriminde
satıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak malı hazırlar.
-Alıcının ülkesinde kullanacağı
ve ihracatçının ülkesinden tedarik edilecek belgeleri hazırlar.
- Malın ihracıyla ilgili gümrük
işlemlerini tamamlar ve gümrük vergilerini öder.
-Taşıma acentesiyle anlaşma
yaparak, malların varış yerine kadar olan navlun ücretini (taşıma masraflarını)
öder.
-Yüklemenin yapıldığını ve
muhtemel varış tarihini alıcıya bildirir.
-Düzenlenen taşıma belgesini ve
gerekli diğer belgeleri alıcıya gönderir.
Alıcının Sorumlulukları CPT (taşıma ödenmiş olarak...) teriminde
alıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
-Malın kendi ülkesine ithali için
gerekli belgeleri ve gümrük işlemlerini tamamlar.
-Transit taşıma nedeni ile
doğabilecek gümrük masraflarını öder.
-İthalata ilişkin gümrük
vergilerini öder.
-Navlun bedeline dahil değilse,
boşaltma masraflarını öder.
-Mal varış yerine ulaştığında
gecikmeksizin malları boşaltır.
8-CIP (Carriage and
Insurance Paid To….: Sigorta Dahil Taşıma…’e Ödenmiş Olarak)
CIP teslim şeklinde satıcı, ihraç
edeceği malları, ihracat gümrük işlemlerini tamamlamış, asgari teminat sağlayan
bir sigorta yaptırmış olarak nakliye aracına yükler. Bu teslim şeklinde satıcı
ayrıca malın varış yerine kadar olan navlun (taşıma ücreti) ücretini de öder.
Malın satıcı tarafından varış yerine kadar olan taşıma masrafları ödenerek,
nakliye aracına yüklenmesinden sonra ortaya çıkacak tüm masraflar ve riskler
alıcıya aittir.
Bu taşıma şekli, çok vasıtalı
olanlar da dahil, her türlü taşıma şekli için kullanılabilir. Eğer malların
belirlenen varış mahalline ulaştırılması için art arda taşıyıcılar
kullanılıyorsa malların ilk taşıcıya teslim edilmesinden sonra, tüm risk ve
hasarlar (malın varış yerine ulaştırılmasına kadar olan nakliye ücreti ve
asgari sigorta hariç) alıcıya geçer.
Bu terimde de aynı CIF teriminde
olduğu gibi satıcının sadece asgari teminat sağlayan bir sigorta yaptırması ve
ücretini ödemesi gerekir. Ancak alıcı olağandışı risklere (grev, savaş, doğal
afet vb.) karşı sigorta yaptırılmasını istiyorsa primini kendisi ödemek
şartıyla satıcıdan sigorta kapsamının genişletilmesini isteyebilir.
CIP teslim şeklini CIF teslim
şeklinden ayıran temel fark, CIF teriminde satıcı malı nehir veya deniz
araçlarına (gemi vb.) yükleyebilmekteyken, CIP teriminde ise her hangi bir
taşıma aracına yükleyebilir.
1-Satıcı, malların ihracat gümrük
işlemlerini tamamlar.
2-Malı alıcıya teslim edeceği
yere kadar taşıtır.
3-Satıcı, malın teslim yerine
taşıtılması, varış yerine kadar olan taşıma ücreti ve sigorta giderini öder.
4- Mal alıcıya anlaşılan yerde
teslim edilir.
CIP (sigorta dahil, taşıma….’e
ödenmiş olarak) teslim şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları CIP (sigorta dahil taşıma…’e ödenmiş olarak)
teriminde satıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak malı hazırlar.
-Alıcının ülkesinde kullanacağı
ve ihracatçının ülkesinden tedarik edilecek belgeleri hazırlar.
-Malın ihracıyla ilgili gümrük
işlemlerini tamamlar ve gümrük vergilerini öder.
-Göndereceği malın sigortasını
yaptırır ve sigorta ücretini öder.
-Taşıma acentesiyle anlaşma
yaparak, malların varış yerine kadar olan navlun (taşıma masrafları) ücretini
öder.
-Yüklemenin yapıldığını ve
muhtemel varış tarihini alıcıya bildirir.
-Düzenlenen taşıma belgesini ve
gerekli diğer belgeleri alıcıya gönderir.
Alıcının Sorumlulukları CIP (sigorta dahil taşıma…’e ödenmiş olarak)
teriminde alıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
-Malın kendi ülkesine ithali için
gerekli belgeleri ve gümrük işlemlerini tamamlar.
- İthalata ilişkin gümrük
vergilerini öder.
-Varış yerinde malların boşaltım
ücretini öder.
-Mal varış yerine ulaştığında
gecikmeksizin malları boşaltır.
9-DAF (Delivered At
Frontier: Sınırda Teslim)
Özellikle kara yolu ve demir yolu
taşımacılığında kullanılan bu teslim şeklinde, malların gelen taşıma aracından
boşaltılmamış, ihracat gümrük işlemleri yapılmış fakat ithalat işlemleri
yapılmamış olarak, sınırda, ancak bitişik ülkenin gümrük sınırından önce olacak
şekilde, belirlenen teslim yerinde veya noktada alıcının tasarrufuna
bırakılmasıyla satıcının teslim borcunu yerine getirdiğini ifade eder.
Taraflar, gelen taşıma aracından
malların boşaltılması ve boşaltmaya ilişkin hasar ve masrafların satıcı
tarafından üstlenmesi hususunda anlaşmaya varmışlarsa bu durum satış
sözleşmesinde açık bir ifade ile belirtilmelidir.
Bu terim teslimin kara sınırında
yapılması halinde her türlü taşıma şekli için kullanılabilir. Eğer teslim,
varış limanında gemide veya rıhtımda (iskelede) gerçekleştirilecek ise DES veya
DEQ terimleri kullanılmalıdır.
Örneğin; Ankara’da bulunan bir
ihracatçı İsviçre’nin Bern şehrinde bulunan bir firmaya mal ihraç edecektir.
Mallar İzmir Limanına kadar kamyon ile daha sonra Fransa’nın Le Havre Limanına
gemi ile oradan Basel sınırına ise tren ile taşınacak ve Basel sınırında alıcı
malları teslim alacak ve Bern’e nakliyesini gerçekleştirecektir. Bu durumda
sözleşmeye taşıma şekli ”DAF, Basel, SWİTZERLAND” olarak yazılmalıdır.
Böylelikle malların Basel sınırına kadar olan nakliye ücretini satıcı
ödeyecektir. Basel sınırından Bern’e kadar olan taşıma ücretini ise alıcı
ödeyecektir.
1-Satıcı, malların ihracat gümrük
işlemlerini tamamlar.
2-Malı alıcıya teslim edeceği
sınıra kadar taşıtır.
3-Satıcı, malın teslim yeri olan
sınıra, kadar olan taşıma ücretini öder.
4-Mal alıcıya anlaşılan sınırda
ama bitişik ülkenin gümrük sınırından önce teslim edilir.
DAF (sınırda teslim) teslim
şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları DAF (sınırda teslim) teriminde satıcının
sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak malı hazırlar.
-Alıcının ülkesinde kullanacağı
ve ihracatçının ülkesinden tedarik edilecek belgeleri hazırlar.
-Malın ihracıyla ilgili gümrük
işlemlerini tamamlar ve gümrük vergilerini öder.
-Taşıma acentesiyle anlaşma
yaparak, malların belirlenen sınır noktasına kadar olan navlun (taşıma
masrafları) ücretini öder.
Alıcının Sorumlulukları DAF (sınırda teslim) teriminde alıcının
sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
-Malın kendi ülkesine ithali için
gerekli belgeleri ve gümrük işlemlerini tamamlar.
- İthalata ilişkin gümrük
vergilerini öder.
-Malları belirlenen sınır
noktasında emrine hazır tutulduğu anda zaman geçirmeksizin teslim alır.
10-DES (Delivered Ex
Shıp: Gemide Teslim)
Bu teslim şeklinde satıcı malları
ihracat gümrük işlemlerini yaptıktan sonra varış limanında, gemide teslim eder.
Varış limanına kadar bütün risk ve masraflar navlun ücreti de dahil olmak üzere
satıcı tarafından karşılanır. Belirlenen varış limanında mallar alıcının emrine
hazır tutulduğu andan itibaren teslim gerçekleşmiş sayılır ve bu andan itibaren
tüm masraf ve riskler alıcıya geçer.
Bu terim sadece malların deniz,
nehir yoluyla veya çok vasıtalı taşıma ile nakledilmesi söz konusu ise
teslimatın bir limanda gerçekleştirilecek olması durumunda kullanılabilir.
Örneğin, taraflar teslim şekli
hususunda “DES, Rotterdam” olarak anlaşmışlar ise mallar satıcı tarafından
ihracat gümrük işlemleri yapılmış ve taşıma masrafları ödenmiş olarak,
Rotterdam’da gemide alıcıya teslim edilecektir. Malların gemiden boşaltılması
ve liman ücretini alıcı ödeyecektir.
1-Satıcı, malların ihracat gümrük
işlemlerini tamamlar.
2-Malı alıcıya teslim edeceği
limana kadar taşıtır.
3-Satıcı, malın teslim yeri olan
limana taşıtılması için gerekli taşıma ücretini öder.
4-Mal alıcıya anlaşılan limanda
gemiden indirilmeden teslim edilir.
DES (gemide teslim) teslim
şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları DES (gemide teslim) teriminde satıcının
sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak malı hazırlar.
-Alıcının ülkesinde kullanacağı
ve ihracatçının ülkesinden tedarik edilecek belgeleri hazırlar.
-Malın ihracıyla ilgili gümrük
işlemlerini tamamlar ve gümrük vergilerini öder.
-Taşıma acentesiyle anlaşma
yaparak, malların varış limanında teslimi için gerekli navlun (taşıma
masrafları; yükleme, boşaltma ve nakliye gibi) ücretini öder.
Alıcının Sorumlulukları DES (gemide teslim) teriminde alıcının
sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
-Malın kendi ülkesine ithali için
gerekli belgeleri ve gümrük işlemlerini tamamlar.
-İthalata ilişkin gümrük
işlemlerini yapar ve vergilerini ödeyerek, fiili ithalatı gerçekleştirir.
-Varış limanında malların
boşaltım ücretini ve liman ücretini öder.
-Mal varış limanına ulaştığında
gecikmeksizin malları boşaltır.
11-DEQ (Delivered Ex
Quay : Rıhtımda Teslim)
Bu terimde satıcı, bir önceki
terim olan DES terimindeki yükümlülüklere ek olarak, malı geminin güvertesinden
rıhtıma (ya da mavnalara) indirmek ve bunlara ilişkin masrafları karşılamakla
sorumludur. Yani mal gemiden indirilene kadar bütün masraf ve hasarlar satıcıya
yani ihracatçıya aittir.
Bu teslim şeklinde malların
ithalat için gümrüklenmesi (gümrük vergisi, resim ve harçlar) ithalatçıya yani
alıcıya ait olmakla birlikte, bu husus sözleşme ile farklı biçimde de
düzenlenebilir.
DEQ duty paid: Sözleşmede bu
tabir geçiyorsa gümrük giriş işlemleri ve gümrük vergisinin satıcının
mükellefiyetinde olduğu anlaşılır. Sözleşme de böyle bir tabirin bulunması durumunda,
malın ithali ile ilgili işlemleri de satıcı yapacağından, satıcının malın ihraç
edildiği ülkenin kambiyo mevzuatına hakim olması veya bu işleri yaptıracak gücü
olması gerekir. Aksi takdirde bu teslim şekli seçilmemelidir.
DEQ duties on buyers account:
Eğer sözleşmede bu tabir geçiyorsa gümrük giriş işlemleri ve gümrük vergisinin
alıcının mükellefiyetinde olduğu anlaşılır.
Bu teslim şekli, sadece malların
deniz, nehir yoluyla veya çok vasıtalı taşıma ile nakledilmesi söz konusu ise
teslimatın bir limanda gerçekleştirilecek olması durumunda kullanılabilir.
Örneğin, “DEQ, Stockholm, SWEDEN”
ibaresi, malın satıcı tarafından ihracat için gerekli işlemler tamamlanmış ve
nakliye masrafları ödenmiş olarak İsveç’in Stockholm limanında gemiden
boşaltılmış vaziyette teslim edileceği anlamına gelir.
1-Satıcı, malların ihracat gümrük
işlemlerini tamamlar.
2- Malı alıcıya teslim edeceği
limana kadar taşıtır ve rıhtıma indirir.
3-Satıcı, malın teslim yeri olan
rıhtıma taşıtılması için gerekli taşıma ücretini öder.
4- Mal alıcıya anlaşılan rıhtımda
teslim edilir.
DEQ ( rıhtımda teslim) teslim
şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları DEQ (rıhtımda teslim) teriminde satıcının
sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak malı hazırlar.
-Kendi ülkesinde ve alıcının
ülkesinde kullanacağı lüzumlu belgeleri hazırlar.
-Malın ihracıyla ilgili gümrük
işlemlerini tamamlar ve gümrük vergilerini öder.
-Taşıma acentesiyle anlaşma yaparak,
malların varış limanına indirilmiş olarak teslimi için gerekli navlun (taşıma
masrafları; yükleme, boşaltma ve nakliye gibi) ücretini öder.
-Sözleşmede belirtilmiş ise malın
ithali ile ilgili işlemleri yapar ve gümrükØ
vergilerini öder. Malların hangi tarihte
varış limanında olacağını alıcıya bildirir.
Alıcının Sorumlulukları DEQ (rıhtımda teslim) teriminde alıcının
sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme koşullarına uygun
olarak mal bedelini öder.
-Sözleşmede malın ithali ile
ilgili işlemler ve vergiler tarafına yüklenmiş ise ithalat işlemlerini yapar,
gümrük vergilerini öder.
-Sözleşmede malın ithali ile
ilgili işlemler ve vergiler satıcıya yüklenmiş ise ithalat ile ilgili belgeleri
düzenleyebilmesi için satıcıya gereken yardımı sağlar.
-Varış limanına boşaltılmış olan
malları teslim alır.
12-DDU (Delivered Duty
Unpaid: Gümrük Resmi Ödenmeksizin Teslim)
Bu teslim şeklinde satıcı,
malları alıcının ülkesinde taraflarca belirlenen yerde ithalat işlemleri ve
gümrük vergileri alıcıya ait olmak üzere teslim eder. Malların teslim yerine
kadar olan nakliye masrafları ve diğer tüm giderler satıcıya ait olup malın
tesliminden sonraki masraf ve riskler alıcıya geçer.
Burada dikkat edilmesi gereken
bir başka husus ise mallar belirtilen yerde nakliye aracından boşaltılmamış
olarak alıcıya teslim edilir. Ancak tarafların anlaşması durumunda boşlatma işi
de satıcıya yüklenebilir.
Taraflar, gümrük işlemlerinin
tamamlanması ve bundan kaynaklanacak masrafların ve hasarların tamamının veya
bir kısmının satıcı tarafından karşılanması hususunda anlaşmaya varmışlarsa
yapılacak sözleşmede bu durum açık olarak belirtilmelidir.
Bu teslim şekli, her türlü taşıma
şekli için kullanılabilir, ancak eğer teslim varış limanında gemide veya
rıhtımda (iskelede) gerçekleştirilecek ise DES veya DEQ teslim şekilleri
kullanılmalıdır.
Örneğin, “DDU, Hamburg, GERMANY”
ibaresi malların satıcı tarafından ihracat işlemleri yapılmış ve nakliye
masrafları ödenmiş olarak, Almanya’nın Hamburg şehrinde alıcıya teslim
edileceği anlamına gelir.
1-Satıcı, malların ihracat gümrük
işlemlerini tamamlar.
2-Malı alıcının ülkesinde teslim
edeceği yere kadar taşıtır.
3-Satıcı, malın teslim yerine,
kadar olan taşıma ücretini öder.
4-Mal alıcının ülkesinde
anlaşılan yerde alıcıya teslim edilir.
DDU (gümrük resmi ödenmeksizin)
teslim şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları DDU (gümrük resmi ödenmeksizin teslim)
teriminde satıcının sorumlulukları şunlardır:
-Malları sözleşme şartlarına
uygun olarak hazırlar.
-İhracat ile ilgili tüm belgeleri
hazırlar ve gümrük masraflarını öder.
-Taşıma acentesiyle anlaşarak,
teslim yerine kadar olan navlun bedelini öder.
- Malları alıcının ülkesinde,
daha önce belirlenmiş yer ve zamanda alıcıya teslim etmek üzere hazır tutar.
Alıcının Sorumlulukları DDU (gümrük resmi ödenmeksizin teslim)
teriminde alıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme şartlarına uygun olarak
mal bedelini öder.
-Malın ithali için gerekli
belgeleri hazırlar ve gümrük vergilerini öder.
-Malları önceden belirlenen
tarihte, belirlenen yerde teslim alır.
-Malın teslim yerine boşaltımını
yapar, teslim yeri ile malın götürüleceği yer farklı yerler ise malın
nakliyesini öder (taraflar aralarında anlaşmışlar ise bu malların boşaltımı ve
alıcının işyerine kadar olan nakliye bedeli de satıcıya ait olur.
13-DDP (Delivered Duty
Paıd: Gümrük Resmi Ödenmiş Olarak Teslim)
Bu teslim şeklinde DDU teslim
şekli ile aynı prensiplere dayanır; ancak DDP teslim şeklinde satıcı ithalat
işlemlerini de gerçekleştirir ve ithalatla ilgili gümrük vergilerini öder. Bu
teslim şekli alıcının sorumluluğunun en az olduğu teslim şeklidir. Alıcı sanki
ülke içerisinde herhangi bir firmadan mal alıyormuş gibidir.
EXW terimi satıcı için asgari
yükümlülük ifade ederken, DDP terimi azami yükümlülük gösterir. Bu teslim şekli
satıcının doğrudan veya dolaylı olarak ithal izni alamadığı hallerde
kullanılmamalıdır.
Taraflar malların ithalinde
ödenecek bazı masrafları satıcının yükümlülükleri dışında tutmayı arzu
ediyorlar ise, bu durum satış sözleşmesinde açık bir ifade ile belirtilmelidir.
1-Satıcı, malların ihracat ve
ithalat gümrük işlemlerini tamamlar.
2-Malı alıcının ülkesinde teslim
edeceği yere kadar taşıtır.
3-Satıcı, malın teslim yerine,
kadar olan taşıma ücretini öder.
4-Mal alıcının ülkesinde
anlaşılan yerde alıcıya teslim edilir.
DDP ( gümrük resmi ödenmiş olarak
teslim) teslim şeklidir.
Satıcının Sorumlulukları DDP ( gümrük resmi ödenmiş olarak teslim)
teriminde satıcının sorumlulukları şunlardır:
-Malları sözleşme şartlarına
uygun olarak hazırlar.
- İhracat ile ilgili tüm belgeleri
hazırlar ve gümrük masraflarını öder.Ø İthalat ile ilgili tüm belgeleri hazırlar ve
gümrük vergilerini öder.
-Taşıma acentesiyle anlaşarak,
teslim yerine kadar olan navlun bedelini öder.
-Malları alıcının ülkesinde, daha
önce belirlenmiş yer ve zamanda alıcıya teslimØ
etmek üzere hazır tutar.
Alıcının Sorumlulukları DDP ( gümrük resmi ödenmiş olarak teslim)
teriminde alıcının sorumlulukları şunlardır:
-Sözleşme şartlarına uygun olarak
mal bedelini öder.
-Malları önceden belirlenen
tarihte, belirlenen yerde teslim alır.
-Malın teslim yerine boşaltımını
yapar, teslim yeri ile malın götürüleceği yer farklı yerler ise malın
nakliyesini öder (taraflar aralarında anlaşmışlar ise bu malların boşaltımı ve
alıcının işyerine kadar olan nakliye bedeli de satıcıya ait olur).
DIŞ TİCARETTE NAKLİYE
VE NAKLİYE SİGORTASI
Nakliye Belli bir coğrafyada
mevcut bulunan insan, mal ve hizmetlerin, bulundukları yerlerden başka yere
taşınması amacıyla girişilen faaliyete “nakliyat” (taşımacılık) denir.
Malınız çok kaliteli,
fiyatlarınız da oldukça ucuz ve dış ülkelerden mallarınıza yoğun talep var.
Buraya kadar her şey çok güzel. Peki, aldığınız siparişleri yurt dışına nasıl
göndereceksiniz? Hava yoluna ne dersiniz? Peki deniz yolu… Mallarınız istediğiniz
kadar kaliteli, fiyatlarınızda ucuz olsun, eğer malları anlaşılan zaman da
istenilen yere ulaştıramıyorsanız, tüm bunların hiçbir önemi yok.
Günümüzde bir malın hasarsız
olarak uzak pazarlara sunulması, başka bir deyişle nakliyesi, malın kalitesi ve
fiyatı kadar önemli bir unsur haline gelmiştir. Malı hasarsız, mümkün olduğu
kadar kısa sürede ve ucuz bir şekilde üretim noktasından pazarlara taşıyabilmek
rekabet gücünün önemli bir parçası olmuştur.
Dış ticarette kullanılan ve
uluslararası kabul görmüş teslim şekillerini ve bu teslim şekillerinin alıcı ve
satıcıya ne tür sorumluluklar yüklediğini bir önceki öğrenme faaliyetimizde
anlatmıştık. Yapılan sözleşmede üzerinde anlaşılan teslim şekline göre malın
satıcının ülkesinden, alıcının ülkesine hatta ticari işletmesine kadar olan
seyahatinde nakliyenin kimin sorumluluğunda olduğu bellidir.
Nakliye sorumluluğunu yerine
getirecek olan firma bunu hava, deniz, nehir, kara veya demir yolu ile
gerçekleştirebilir. Her ulaşım yolunun avantaj ve dezavantajları vardır. Hangi
yolun seçileceği;
-Ürünün fiziksel özelliğine,
-Nakliyenin fiyatına,
-Ürünün ambalaj biçimine,
-Ürünün boyutlarına,
-Ürünün son teslim tarihine göre
değişir.
Hava Yolu Taşımacılığı
Hacim olarak küçük, değer olarak
büyük malların özellikle uzak mesafelerde hızlı taşınması için oldukça
güvenilir bir yoldur. Hava yolu taşımacılığı maliyetlerinin yüksekliğinden
dolayı genelde kesme çiçek gibi acil sevk edilmesi gereken pahalı ve küçük
hacimli malların naklinde söz konusu olmaktadır.
Alternatif nakliye şekilleri
arasında en pahalı olanı hava yolu taşımacılığıdır. Hava yolu ile gönderilecek
bir malın ne zaman gönderilen yere ulaşacağı, uluslararası Hava Taşımacılığı
Birliğinin yayımladığı tarifelere bakılarak belirlenir.
Deniz ve Nehir Yolu
Taşımacılığı
Deniz yolu taşımacılığı malların
gönderilmesinde en yavaş nakliye yöntemi olmakla birlikte, büyük hacimli
malların taşınması için uygundur.
Dünyada, deniz yoluyla
gerçekleştirilen uluslararası ticaret hacmi, her geçen gün süratle artmaktadır.
Günümüzde ülkeler arası deniz yoluyla taşınan yük miktarı 5,4 milyar tona
ulaşmıştır. Dünya ticaretinin ithal ve ihraç yüklerinin %90’lık bölümü deniz
yoluyla taşınmaktadır.
Deniz taşımacılığı;
-Bir defada çok fazla yük
ulaştırması,
-Güvenilir olması,
-Sınır aşımı olmaması,
-Mal zayiatının minimum düzeyde
olması,
-Diğer kayıpların hemen hemen hiç
olmaması,
-Hava yoluna göre 14, karayoluna
göre 7, demiryoluna göre 3,5 kat daha ucuz olmasından dolayı dünyada en çok
tercih edilen ulaşım şeklidir.
Deniz yoluyla bir defada en çok
yük, en güvenli şekilde, en ucuza taşınmaktadır. Ülkeler arası sınır aşımı
problemi yoktur. Amerika’dan alınan bir mal sınır aşmadan doğrudan ülkemize
gelir, ülkemizden ihraç edilen mal sınır aşmadan doğrudan Hollanda’ya gider.
Gemi ile kargoda üç tip söz konusudur:
-Genel Kargo: Bu kargo çeşidinde
değişik mallar bir arada taşınır.
-Full Kargo: Bu kargoda benzer
ürünler bir arada taşınır, kakao, pamuk gibi.
-Bulk Kargo: Demir, kömür gibi
istiflenebilen mallar taşınır.
Coğrafi özellikleri uygun olan
bölgelerde deniz dışında, iç suyolları da (nehir vb.) taşımacılıkta
kullanılmaktadır.
Kara Yolu Taşımacılığı
Kara yolu ile taşımacılık,
ihracatçının malları ithalatçıya doğrudan ve en esnek şekilde ulaştırmasını
sağlayan yoldur. Küçük veya büyük kargolar için idealdir.
Kara yolu taşımacılığı malın
kapıdan kapıya aktarmasız teslimini sağladığı için tercih edilmektedir. Ancak,
kara yolu taşımacılığında mesafe arttıkça diğer taşımacılık türlerine göre
ekonomik olmaktan uzaklaşmaktadır.
Bir kamyonun bir günde kat
edebileceği ortalama yol CMR Konvansiyonunda 450 km olarak belirlenmiştir.
Demiryolu Taşımacılığı
Demir yolu taşımacılığı,
uluslararası taşımalarda da kara yolu taşımacılığına göre daha ekonomik ve daha
güvenli seçenekler sunmaktadır.Malınızın cinsine göre, açık veya kapalı
vagonlar kullanıp, taşımalarınız daha sağlıklı ortamlarda yapılmaktadır.
Demir yolu taşımacılığı uzun
mesafelerde ekonomik ve güvenli bir taşıma şeklidir. Demir yolu taşımacılığı
çok büyük altyapı yatırımları gerektirdiğinden dolayı, demir yolu işletmeciliği
de genellikle ülkelerde kamu kesimi tarafından yürütülmektedir. Özellikle Ortadoğu
ve Doğu Avrupa ithalat-ihracatlarında güvenli ve ekonomik bir taşıma şeklidir.
Avrupa’da demir yolu taşımacılığı
gerilerken, ABD’de sanayinin ihtiyaçlarına cevap verebilen demir yollarının
taşımacılıktaki payı artmıştır. ABD’deki demir yolları ile yük taşıma oranının
yüzde 40 olması demiryollarının öneminin azalmasının kaçınılmaz bir son
olmadığını göstermektedir.
Uluslararası Demir yolları
Birliği (UIR), Avrupa Demir yolları Birliği (CER), Uluslararası Kamu Ulaştırma
Birliği (IUPT) ve Avrupa Birliği Demir yolu Sanayileri (UNIFE) demir yollarının
hak ettiği paya tekrar ulaşabilmesi amacıyla 2020 yılına kadar tek Avrupa demir
yolu sisteminin oluşturulması yönünde çalışmalara başlamıştır.
Taşıma Sözleşmeleri
İncoterms kuralları çerçevesinde taraflar arasında yapılan ve
nakliyecinin malı ücret karşılığında bir yerden başka bir yere taşımayı
üstlendiği sözleşmelerdir.
Taşıma Sözleşmesi
Türleri
Taşıma sözleşmesinin adları ve
taşıma biçimleri, taşımacılık türlerine, araçlarına ve nakliyecilerine göre
değişmektedir.
Taşıma sözleşmelerinin taşıma
türlerine göre olan adlandırmaları şöyledir:
-Deniz taşımalarında: Ocean Bill
of Lading (B/L) ; Deniz Konşimentosu
-Demiryolu taşımalarında: Railway
Bill (RWB) ; Demir Yolu Taşıma Senedi
-Karayolu taşımalarında: Truck
Bill of Lading veya CMR ; Kara Yolu Taşıma Senedi
-Havayolu taşımalarında: Airway
Bill (AWB) ; Hava Yolu Taşıma Senedi.
Taşıma Sözleşmelerinin
Kapsamı
Bir taşıma sözleşmesinde aşağıda
belirtilen bölümlerin bulunması gerekir:
Taşıma Sözleşmesinin Tarafları Gönderen: Taşıma sözleşmesinin
taşıyıcı karşısındaki tarafı oluşturan, malın sahibi olması gerekmeyen ve
sözleşmeyi kendi adına yapan kişidir. Dış ticarette mallar bizzat mal sahibi
tarafından gönderilebileceği gibi bir nakliye aracısı (Forwarder) ile anlaşılarak,
nakliye aracısının mal sahibi adına bu tür işleri organize etmesi
sağlanabilir.
Taşıyıcı: Taşımacılık işini meslek edinmiş olan, taşıt sahibi olup
olmaması önemli olmayan ve bir ücret karşılığı taşıma işini üstlenmiş olan
kişidir. Taşıyıcı, taşıma işini ara taşıyıcılara (taşeronlara) devredebilir.
Taşıma Sözleşmesi ile
İlgili Diğer Kişiler
Gönderilen: Taşıma senedinde gönderenin emrine göre, taşınan malın
yolculuk sonunda teslim edileceği belirtilen kişidir. Hukuken “kıymetli evrak”
niteliğinde olan “Taşıma Senedi”nin bir asıl nüshasının gönderilen tarafından
taşıyıcıya teslimi ile eşyanın taşıma işlemi sonar erer ve taşıyıcı ücrete hak
kazanır.
Taşınacak malın sahipleri: Gönderilen kişi (ya da kurum), her zaman
mal sahibi olmayabilir. Mal, satış sözleşmesi veya akreditife göre banka adına
veya göndericinin temsilcisine gönderilebilir. Bu tür durumlarda teslimdeki
malın sahibi “Final Consignee” tabir edilen “Son Alıcı” kısmında
gösterilir.
Bildirimin yapılacağı taraf (Notify): Dış Ticaret Taşıma
Sözleşmelerinde “Notify” bölümüne;
Alıcı olarak malı satın alandan
başkasının yazılması durumunda mal sahibinin ismi,
Alıcı olarak malı satın alanın
yazılmış olması durumunda, temsilcinin ismi yazılır.
Alıcı veya bildirim yapılacak
taraf olarak gösterilecek kişiler, akreditif mektubu veya satış kontratına
uygun olmalıdır.
Taşınacak Mal
Malın tanıtıcı işaretleri: Taşıma sırasında, yapılacak aktarmalarda
ve varış yerinde, malı tanımak için alıcı, malın veya paketinin üzerine
tanıtıcı marka ve numara konulmasını satıcıdan isteyebilir.
Malın ya da paketinin üzerine
satıcı tarafından konulan marka, genellikle satıcının adı veya işareti ile
alıcının adı veya işaretini, varış yerini, kullanım yerini ve akreditif
numarasını gösterir. Söz konusu malın veya paketinin üzerine satıcı tarafından
konulan numara, gönderilen şeyin kaç kap olduğunu gösterir.
Malın kap adedi: Taşıma senedinin en önemli bölümü, göndericinin
taşıyıcıya nakledilmek üzere kaç parça malı veya paketi teslim ettiğini
gösteren bölümüdür. Malın kap adedi, her elleçlemede tek başına hareket eden
mal veya onun paketidir.
Malın tarifi (tanımı): Taşıma senedinin diğer bir önemli bölümü,
alıcının satıcıdan satış sözleşmesi veya akreditife göre aldığını belirttiği
malın tarifini gösteren bölümdür. Bu bölüme, satış sözleşmesinde veya
akreditifte belirtilen eşyanın tam adının yazılması ve kısa tanımının yapılması
gerekmektedir.
Malın ağırlığı: Taşıma senedinin önemli bir bölümü de gönderenin
taşıyıcıya teslim ettiği malın ya da paketinin brüt ağırlığını gösteren
bölümdür. Malın ağırlığı, nakliyecinin taşıyacağı ağırlıktır. Malın niteliğine
göre firesi varsa fire oranı taşıma sözleşmesinde gösterilmelidir. Taşıyıcı
navlununu, taşıma şekline göre ve malın brüt ve/veya hacmini baz alarak
hesaplar.
Malın hacmi: Taşınacak malın veya paketinin, boyunun, eninin ve
yüksekliğinin çarpılması ile bulunan mal hacmi, malın araçta kaplayacağı bölümü
gösterir. Malın hacmi, taşıma fiyatının hacim üzerinden belirlediği su yolu
taşımalarında önemlidir.
Taşıma Türü ve Aracın
Adı
Malın taşıma türü ve taşımayı
yapacak olan araç veya araçların cinsi ve adı taşıma senedinde
belirtilmektedir. Taşıma senedinde taşıma biçimlerine göre;
-Demir yolu taşımalarında vagon
numarası,
-Kara yolu taşımalarında kamyon
ya da römorkun plaka nu’su,
-Deniz yolu taşımalarında geminin
adı (bazı hallerde bayrağı),
-Hava yolu taşımalarında ilgili
uçak şirketi ve konşimento nu’su gösterilmektedir.
Malın Çıkış, Aktarma ve
Varış Yerleri (İlgili Belgeler ile)
Gönderenin, nakliyeciye malı
teslim ettiği yer, çıkış/yükleme yerini belirtir. Taşınan malın, nakliyat
sırasında araç değiştirmesi halinde, aktarmanın yeri taşıma senedinde yer
almalıdır. Malın, nakliyeci tarafından gönderilene teslim edileceği yer,
varış/boşaltma yeri olarak taşıma senedinde belirtilir. Nakliyatçı, varış
noktasında malı teslim ederek navlun ödemsine hak kazanır.
Taşıma Sözleşmesi Tarih
ve Numarası ile Düzenlenme Tarihi
Taşıma sözleşmesinde taşıma
sözleşmesinin yapıldığı tarih ile sözleşme numarası ve taşıma senedinin
düzenlendiği tarih, ayrı bölümlerde gösterilir.
Taşıma Sözleşmesinin
Nüshaları
Taşıma sözleşmesinin kaç nüsha
olarak düzenleneceği genellikle ilgili malın satış sözleşmelerinde veya
akreditifinde belirtilmektedir. Taşıma senetleri genellikle taşıma biçimine
göre 1-3 asıl olmak üzere 7-9 suret olarak düzenlenmektedir.
Taşıma Ücreti
Mal taşıma ücreti, gönderilenin
ücreti ödeyeceği hallerde, taşıma senedi üzerinde yer almaktadır. Demir yolu ve
hava yolu taşımalarında taşıma ücreti, taşıma sisteminin gereği olarak taşıma
senedinde belirtilmektedir.
Taşıyıcının
Sorumlulukları
Taşıyıcı, nakliye sırasında gözetimi altında
bulunan eşyayı veya paketini yolculuk boyunca korumakla sorumludur. Eşyada veya
paketinde herhangi bir hasar ya da zayi (kayıp) meydana gelmesi durumunda
taşımacıların yükümlülükleri ulusal ticaret yasaları ile düzenlenir. Buna göre
taşıyıcının sorumlulukları şunlardır:
Taşıyıcının Eşyayı Koruma Yükümlülüğü
Taşıma sözleşmesi uyarınca,
taşımacı malı bütün taşıma süresince korumayı ve bunları devraldığı biçimde
teslim etmeyi taahhüt eder.
Zayi: Malın yanması, kaybolması, çalınması, yetkili makamlarca el
konulması, yanlışlıkla alıcıdan başkasına teslim edilmesi ziyan halleridir.
Malın tüm değerini kaybedecek derecede hasara uğraması halleri de zayidir.
Taşınan malın tamamı ziyana
uğrayabileceği gibi, sadece bir kısmının alıcısına teslim edilmemesi de, teslim
edilmeyen kısım için zayi sayılmaktadır.
Hasar: Nakliyecinin taşıdığı malın değerinin azalmasına neden olan
her türlü maddi kötüleşme hasar olarak tanımlanır.
Taşıyıcının Malı Belli
Sürede Taşıma Borcu
Nakliyeci, teslim aldığı malı,
taşıma sözleşmesinde veya ticari teamüllerde (genel kabul görmüş davranışlar)
veyahut uluslararası kurallarda belirtilen bir süre zarfında taşıyarak
gönderilene teslim etmekle yükümlüdür.
Taşımanın, taşıma
sözleşmesindeki, ticari teamüllerdeki veya uluslararası kurallardaki süreler
içinde sonuçlandırılmaması halinde nakliyeci, üstlendiği borcu zamanında yerine
getirmemiş olmaktadır.
Taşıyıcının
Talimatlarına Uyma Borcu
Nakliyeci, malı koruma ve
süresinde taşıma borcunun yanı sıra taşıma sözleşmesinde belirtilen, ticari
teamül olarak bilinen veya uluslararası kurallarda belirtilen hususlara da
uymakla yükümlüdür.
Taşımanın devamı sırasında
nakliyeciye, gönderilenin değiştirilmesini, varış yerinin değiştirilmesini,
malın kendisine iadesini veya malın belli bir depoda kendi emrinde
bekletilmesini veyahut taşıma senedi üzerinde bazı değişiklikler yapılmasının
talebi gibi talimatlar verebilir. Nakliyeci, gönderenin talimatlarına uymakla
yükümlüdür.
Nakliyeci, malı taşıma
sözleşmesinde belirtilen varış yerine getirdiği andan itibaren gönderilenin,
malı kendisinden başkasına teslim veya başka bir varış yerine teslim gibi,
talimatlarına uygun hareket etmekle de yükümlüdür.
Taşıyıcının İhbar Borcu
Taşıyıcı, taşımanın başlamasını
veya devam etmesini engelleyen bir durumun ortaya çıkması veya gönderilene
teslimini engelleyen bir durumun ortaya çıkması halinde, gönderene ve
gönderilene, bu durumu bildirmekle yükümlüdür.
Ara Taşıyıcılardan
Dolayı Taşıyıcının Sorumluluğu
Taşımacı taşımayı kendisi
gerçekleştirebileceği gibi, taşıma sırasında yardımcılarını ve ara taşıyıcıları
da taşıma ile görevlendirebilir.
Taşıyıcının yardımcılarının,
taşımada kullandığı kişilerin ve ara taşıyıcıların fiil ve kusurlarından dolayı
ortaya çıkan sorumluluk, taşıma sözleşmesinde belirtilen nakliyecinin kendi
kusuru sayılır. Bu durumda, yardımcılar ve ara taşıyıcılar değil, sözleşmeye
taşıma işini yapacağına dair imza koyan nakliyeci sorumlu olur.
Taşıyıcının Tazminat
Ödemesi Durumu
Nakliyeci taşıma sırasında malın
kayba veya hasara uğramasından ya da gönderilene geç teslim edilmesinden doğan
zararı tazmin etmekle yükümlüdür.
Malın, nakliyeciye teslim
edilmesinden sonra ziyana ve hasara uğraması durumunda, mal değeri taşıma
sözleşmesinde belirtilmiş ise bu değer üzerinden, belirtilmemiş ise teslim
yerindeki piyasa değeri üzerinden veya ticari faturada belirtilen değer
üzerinden tazminat ödenir.
Malın, taşıma sözleşmesinde
kararlaştırılan veya ticari teamüle ya da uluslararası kurallarda belirlenen
süreler içinde değil de bu sürelerden daha geç bir süre içerisinde alıcısına
teslim edilmesi durumunda da nakliyeci, tazminat öder.
Taşıyıcının Sorumluluğu
Sigortası
Taşıyıcı, taşıma sırasında
eşyanın zayi veya hasara uğramasından veya geç tesliminden doğan zararı sigorta
şirketlerine “Taşıyıcının Sorumluluğu Sigortası”nı yaptırarak teminat altına
aldırabilir.
Taşıyıcının sorumluluğundan doğan
ödeme yükümlülüğü ayrıca uluslararası anlaşmalarla da belirlenmiştir.
Taşıyıcının
Sorumluluğunu Ortadan Kaldıran Haller
Yukarıda belirttiğimiz
taşıyıcının sorumluluklarını incelediğimizde, taşıyıcının sorumluluğunun,
taşıma sözleşmesi ile kendisine yüklenen yükümlülüklerin ihlali hallerinde yani
taşıyanın kusurundan kaynaklanan bir zararın varlığı halinde söz konusu
olacağını görürüz.
Malın kendisinden, malın sahibi
ile yardımcılarından veya zorlayıcı sebeplerden kaynaklanan zararlar
taşıyıcının sorumluluğunda değildir. Buna göre aşağıdaki hususların ortaya
çıkması durumunda meydana gelen zararlar taşıyıcının sorumluluğu dışındadır:
-Denizin veya gemi işletmesine
elverişli diğer suların tehlike ve kazaları (fırtına, kötü deniz ve hava
koşulları, dalgalar, siste yatma, gemiye deniz suyu girmesi, kaya ve kum
tepeciklerine çarpma, karaya oturma vb.)
-Savaş olayları, karışıklık ve
ayaklanmalar, kamu düşmanlarının hareketleri, yetkili makamların emirleri veya
karantina sınırlamaları, terörist eylemler, deniz korsanlarının müdahaleleri,
zoralım, millileştirme işlemleri.
-Mahkemelerin el koyma kararları,
gemi ve yüke yönelik her türlü haciz, zoralım, el koyma kararları.
-Grev, lokavt ve diğer çalışma
engelleri (bunların sorumsuzluk hali olması için sözleşmenin yerine
getirilmesine engel oluşturacak boyutta olması ve taşıyanın kusurundan doğmamış
olması gerekmektedir).
-Yükletenin veya yükün sahibiyle
acentenin veya temsilcisinin hareket veya ihmalleri.
-Denizde can ve mal kurtarma
girişimi.
-Hacim ve tartı itibariyle
kendiliğinden eksilme (fire) veya malın gizli ayıpları ya da malın kendisine
özgü cins ve niteliğİ.
Nakliyat Sigortaları
Nakliyat sigortaları, bir yerden
diğerine nakledilen, ticari nitelikte olan veya olmayan eşyanın, taşıma
sırasında karşılaşabileceği kayıp, hasar ve zararlara karşı yaptırılan bir
sigorta türüdür.
Uluslararası ticarette ihracatçı
ile ithalatçı tarafların aralarında anlaşmaya varacakları önemli konulardan
birisi de alım-satımı yapılan malın sigortalanması hususudur. Uluslararası
nakliye sürecinde, yükleme ve boşaltma, depolama gibi lojistik süreçler
esnasında oluşabilecek hasar, zarar ve ziyanların teminat altına alınması
gerekliliği açıktır.
İhracat ithalata konu olan
eşyanın sigorta sorumluluğunun hangi tarafa ait olacağı sorusu, bilindiği gibi
anlaşmaya varılan teslim şekilleriyle açıklığa kavuşur. Anlaşılan teslim
şekline göre sigortayı ihracatçı veya ithalatçı yaptırır. Unutulmamalıdır ki 13
adet teslim şekli içerisinde sadece CIF ve CIP terimlerinde malların
sigortalanması zorunludur. Üstelik bu teslim şekillerinde de en dar kapsamlı
sigorta yaptırılması öngörülmüştür (sadece yangın, çalınma, hasar gibi).
CIF ve CIP teslim şekilleri
dışında seçilen teslim şekillerinde sigorta yaptırma zorunluluğu olmadığından
ihracat ve ithalatçılar dış ticarete konu olan mallarını doğabilecek risklere
karşı koruma konusunda hem fikir iseler aralarında anlaşarak malları
sigortalatmalıdırlar. Yapılacak bu anlaşma ile sigorta bedelinin kim tarafından
ödeneceği de ayrıca belirlenmelidir.
Nakliyat sigortalarını 4 bölümde
incelemek mümkündür:
-Emtia nakliyatı sigortaları,
-Kıymet nakliyatı sigortaları,
-Tekne ve navlun sigortaları,
- Sorumluluk sigortaları.
Burada, yukarıda saydığımız nakliyat
sigortalarından, dış ticaret yapan işletmelerin mallarını sigortalatmakta yoğun
olarak tercih ettikleri “Emtia Nakliyatı Sigortası”na değinilecektir.
Emtia Nakliyat
Sigortaları
Emtia nakliyat sigortaları,
emtianın kara, deniz, hava ve demir yollarında taşınması sırasında meydana
gelecek hasar ve kayıplarını teminat altına alır.
Emtia Nakliyat
Sigortalarında Teminat
Emtia nakliyat sigortalarında
teminat, taşımanın yapılacağı araç türüne göre değişmekle beraber, genel
olarak, 3 değişik teminat şekli bulunur:
-Tam Ziya
-Dar Teminat
-Geniş Teminat
Tam Ziya Teminatı: Yükü taşıyan gemi, kamyon, uçak veya trenin
fiilen ve mutlak surette tamamen hasarlanması sonucunda, taşınan malların
fiilen ve tamamen hasarlanması durumunu teminata alır. Örneğin, bir geminin
tamamen batması, bir uçağın düşerek infilak etmesi, bir kamyonun şarampole
yuvarlanıp kullanılamaz hale gelmesi gibi haller.
Dar Teminat: Dar Teminat, taşımanın yapıldığı aracın hasarlanması
sonucu, taşınan değerlerin zarar görmesi halini temin etmektedir. Taşıma
yapılan aracın cinsine göre değişik isimler almakla beraber, teminat kapsamı
değişmemektedir. Dar teminat, karayolunda kamyon klozu, demiryolunda demiryolu
klozu, denizyolunda ise ( C ) klozu veya FPA (Free Particular Avarage) teminatı
adlarını almaktadır. Havayolu ile yapılan taşımaların dar teminat ile
sigortalanması mümkün olmamaktadır.
Kamyon Klozu: Bu kloz, kamyon veya treylerin, karayolunda herhangi
bir sabit veya hareketli cisme çarpması, çarpışması, devrilmesi, yanması ile
bazı doğal tehlikeler sonucu (yıldırım, sel, dere taşması, çiğ, toprak ve dağ
heyelanı, köprü yıkılması ve yol çökmesi) taşınan emtianın zarar görmesi
durumunu temin eder.
Demiryolu Klozu: Bu kloz, malların demiryolu ile nakilleri
sırasında ateş, yıldırım, sel, dere taşması, çığ, toprak kayması, dağ heyelanı,
yol çökmesi, hat veya tünel veyahut demiryoluna ait diğer yapıların çökmesi,
katarlar arasındaki çarpışma, çarpma, hattan çıkma, devrilme, vagonların bağlama
zincirlerinin kopması veya katarın bunlara benzer bir tehlikeye maruz kalması
sonucu uğrayacağı zarar ve hasarları temin eder.
Deniz Yolu
Taşımacılığında :İnstitute Cargo Clauses (C) veya (F.P.A.)
-Geminin batması, yanması,
infilakı, çatışması, sabit veya hareketli bir cisme çarpması veya sığlığa
bindirmesi, oturması gibi haller sonucu emtianın hasarlanması,
-Yükün bir sığınma limanında
boşaltılması, depolanması veya yeniden yüklenmesi sırasında oluşacak hasarlar
ve masraflar,
-Hakiki veya hükmi tam ziya,
-Bir ya da birden çok kolinin
yükleme, aktarma veya boşaltma işlemleri sırasında, olduğu gibi tam zıyaı
durumu (Kısmi hasarlar, teminat kapsamı dışındadır). Hava yolu taşımacılığında
dar teminat uygulanmamaktadır.
Geniş Teminat
Geniş teminat kapsamında ise
aşağıda bahsedileceği gibi istisna edilen bazı hususlar belirtilir ve bunun
dışında kalan tüm haller sigorta teminatı kapsamında sayılır. Geniş teminat
kara ve denizyolunda İnstitute Cargo Clauses ( A ) veya All Risks, havayolunda
ise Institute Cargo Clauses ( Air ) adı altında verilmektedir.
-Yakın sebebi gecikme olan hasar
ve masraflar,
-Sigorta konusunun mahiyetinden
ileri gelen hasarlar (Aybi zati.), (Örneğin; Fire, çürüme, bozulma, kurtlanma,
böceklenme, atmosferik pas vb),
-Malın kendi bünyesinde bulunan
hasarlar (Gizli kusur), (Örneğin ; İmalat hatası, kullanılan hammaddenin
vasıflı olmaması vs.),
-Ambalaj yetersizliği (Konteynır
seçimindeki yanlışlıklar da ambalaj yetersizliği olarak kabul
edilmektedir),
-Sigortalının veya adamlarının
kasti kötü niyetine atfedilebilecek hasar ve masraflar (Ağır ihmal - Ağır kusur
).
Teminatın Başlangıç ve
Bitiş Zamanlarının Tespiti
Kamyon klozunda; teminat, malların nakledilmek üzere kamyon veya
treylere yüklendiği anda başlar ve nakil vasıtasının, poliçede gösterilen yere
varışı ile sona erer. Yükleme ve boşaltma esnasında, emtianın maruz
kalabileceği rizikolar, ancak ek prim ödemek suretiyle teminata dâhil
edilebilir( yükleme ve boşaltma rizikolarının teminata dâhil olup olmadığının
poliçe özel şartlarında belirtilmesi gerekmektedir).
Demir yolu klozunda; teminat, malların nakledilmek veya nakliyat
hemen yapılmayacaksa, ticari örf ve adetlere uygun olarak, muhafaza edilmek
üzere demir yolu yetkililerine teslimi ile başlar. Malların varma istasyonunda
alıcısına teslimi ile veya teslime engel bir hal varsa, malların satıldığı veya
usulüne uygun olarak depo edildiği zaman sona erer. Sigortanın son bulması bu
üç şekilde meydana gelmemiş ise teminat en geç varışı takip eden 60. günün
sonunda biter. Burada yükleme boşaltma rizikosu, ancak ek prim ile temin
edilebilir.
Deniz yolu taşımacılığında; dar teminat (C) klozu ve geniş teminat
(A) klozu ile yapılan sigortalarda teminat, malların poliçede gösterilen
yerdeki depoyu terk etmesiyle başlar, poliçede gösterilen varış yerindeki nihai
depoya teslimine kadar sürer. Ancak uluslararası satış şekillerinin de
teminatın başlangıcı ile ilgisi vardır. Örneğin satıcı malını FOB olarak
satmışsa, gemi güvertesine teslim ettiği ana kadar sorumluluk satıcıya aittir.
Dolayısı ile teminat gemi güvertesinde başlayacaktır.
Malların gemiden boşaltılmasını
takip eden 60 gün içinde, bu teslimatın yapılması gerekir. İthalat ve
ihracatta, malların gemiden boşaltılmasını takiben, gümrük sahasında geçen bu
süre içerisinde (C) klozu ile sadece yangın rizikosu teminat altındadır; geniş
teminat verildiğinde ise depodaki bekleme, geniş teminat ile alınmış tüm
teminatlar için geçerlidir. Bununla birlikte sigortalı önceden haber vererek,
ek prim karşılığında bu süreyi uzatabilir.
Nakliyat Sigortalarında
Ek Prim Gerektiren Durumlar
-All Risks teminatında, taşınan
emtialar tehlike derecelerine göre gruplara ayrılmış olup, bu gruplarda yer
alan emtia için ek prim alınır.
-10 yaşından büyük tankerler ve
15 yaşından büyük gemilerle yapılan taşımalara, gemi yaş zammı uygulanır. 25
yaşından büyük olmamak kaydıyla deniz nakliyatına ait gemiler ile düzenli hat
seferi yaptıklarını "Liner Certificated" ile ispat eden gemi
işletmelerine ait gemilerde bu ek prim uygulanmaz. Bu nedenle, poliçede gemi
adının kesinlikle bulunması gerekmektedir.
-Poliçede belirtilen teminat
kapsamına girmeyen türden başlangıç ve bitiş sevkiyatı veya beklemeler için de
ek prim ödemesi gerekmektedir.
-Grev, karışıklık ve sivil halk
hareketlerinin ek prim karşılığında teminata alınması mümkündür. Harp teminatı
ise emtianın ancak deniz ve hava yolu ile taşınması sırasında verilebilir, kara
nakliyatında harp teminatı verilemez.
-Sevkiyatın mutad (alışılmış
olan) seyri dışındaki aktarmalarda teminatın devam etmesi için ek prim ödenmesi
gerekir.
-Sevkiyat sırasında sergileme de
söz konusu ise yangın ve hırsızlık rizikolarını veya tüm rizikoları temin etmek
üzere ek prim ödenmesi gerekir.
-Deniz, demir ve karayolunda
frigorifik tesisatlı bir araçla yapılan sevkiyat için ek prim alınması gerekir.
Emtia Nakliyat Sigorta
Bilgi Formunda Yer Alan Konular
-Sigortalının adı, soyadı, varsa
ticari unvanı,
-Emtianın cinsi, markası, koli
adedi, ağırlığı, ambalaj durumu,
-Sigorta meblağı (döviz ve YTL
olarak),
-Nereden nereye sevk edileceği (
ülke ve liman adı olarak ),
-Nakil vasıtasının cinsi (eğer
gemi ise adı, kamyon ise plaka numarası, tren ise vagon numarası, uçak ise uçuş
numarası),
-Taşıyıcının adı /unvanı,
-Yükleme tarihi,
-İstenilen teminat türü.
Nakliyatta Tavsiye ve
öneriler;
1-Ulaşım türlerini
ayırt ediniz.
Öneriler;
-Ulaşım yollarının avantaj ve
dezavantajlarını öğreniniz.
-Ulaşım yollarını maliyet
açısından karşılaştırınız.
-Ulaşım yollarını güvenlik
açısından karşılaştırınız.
2-Taşıma sözleşmesi
düzenleyiniz.
Öneriler;
-Sözleşmenin taraflarını
belirleyiniz.
-Taşınacak malı belirleyiniz.
-Taşıma türünü belirleyiniz.
-Malın çıkış, aktarma ve varış
yerlerini belirleyiniz.
-Taşıma ücretini belirleyiniz.
3- Taşıyıcının
sorumluluklarını belirleyiniz.
Öneriler;
-Eşyayı koruma yükümlülüğünü
öğreniniz.
-Malı belli sürede taşıma
yükümlülüğünü öğreniniz.
-Taşıyıcının ihbar ve tazminat
yükümlülüğünü öğreniniz.
4- Nakliyat sigortası yaptırınız.
Öneriler;
-Teminat türünü belirleyiniz.
-Teminatın başlangıç ve bitiş
zamanlarını tespit ediniz.
-Nakliyat sigortalarında ek prim
ödemeyi gerektiren durumları belirleyiniz.
-Nakliyat sigorta belgesi temin
ederek inceleyiniz.
Kaynak: http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/D%C4%B1%C5%9F%20Ticarette%20Teslim%20%C5%9Eekilleri.pdf
Özel not: 01 Ocak 2020 den itibaren ıncoterms taşıma şekilleri
yeniden düzenlenmiştir.
0212